Ακτές από τσιμέντο στο στόχαστρο είναι και η Ελλάδα

Ακτές από τσιμέντο / του Σπύρου Χριστόπουλου
23-02-2008
Αναδημοσίευση από τη «City Press»

Ταξιδεύοντας οδικώς από τη Βαρκελώνη προς το νότο της Ισπανίας και τις μεσογειακές ακτές της, δύο στοιχεία αφήνουν άναυδο τον τουρίστα.

Το πρώτο έχει να κάνει με το κόστος των διοδίων, καθώς για περίπου 300 χιλιόμετρα, όσο είναι δηλαδή η απόσταση μέχρι τη Βαλένθια, ο ανέμελος ταξιδιώτης καλείται να δώσει περίπου 60 ευρώ.

Από τη Βαλένθια και με κατεύθυνση το Αλικάντε, τη Μούρθια και την Ανδαλουσία κατά μήκος της ακτογραμμής, τον οικονομικό πανικό διαδέχεται η κατάπληξη ενώπιον του οικοδομικού οργασμού: γερανοί, πολυώροφοι οικοδομικοί όγκοι, θηριώδεις ξενοδοχειακές μονάδες και «σετάκια» από ομοιόμορφα χωριά κατακλύζουν και παραμορφώνουν το πανέμορφο μεσογειακό τοπίο, το οποίο έχει παραδοθεί στις διαθέσεις μιας άναρχης και βίαιης τουριστικής ανάπτυξης.

Το παραθεριστικό μοντέλο της Ισπανίας

Το μοντέλο της παραθεριστικής κατοικίας εισήχθη στην Ισπανία κατά τη δεκαετία του 1970 -είχε προηγηθεί το παράδειγμα της Γαλλίας και των μεσογειακών ακτών της (Ριβιέρα, Κυανή Ακτή)- με τη μορφή κυρίως παραθεριστικών χωριών, που το ένα διαδέχεται το άλλο στο τοπίο.

Η οικονομική άνεση του Βορειοευρωπαίου και το όνειρό του για γεράματα στον ηλιοκαμένο και παραθαλάσσιο νότο ήταν η αφορμή. Αιτία υπήρξε η υστέρηση της οικονομικής ανάπτυξης της Ισπανίας σε σύγκριση με την αναπτυγμένη δυτική Ευρώπη, αλλά και η συνειδητοποίηση των σημαντικών εσόδων που θα μπορούσαν να αντληθούν από την εκμετάλλευση του μεσογειακού κλίματος, γεγονότα που οδήγησαν σε ένα αναπτυξιακό πρότυπο που έδινε ιδιαίτερη έμφαση στην τουριστική βιομηχανία.

Οι κατευθύνσεις αυτές αποτέλεσαν το κίνητρο για μια άνευ προηγουμένου οικοδομική δραστηριότητα. Η Ισπανία έφτασε να αντιπροσωπεύει το 40% όλου του κατασκευαστικού έργου στην Ευρώπη. Το αποτέλεσμα ήταν να αποκτήσει σε πανευρωπαϊκό επίπεδο το αρνητικό ρεκόρ της ταχύτερης αστικοποίησης της ακτογραμμής.

Οι αριθμοί είναι ενδεικτικοί. Στην επαρχία της Βαλένθια, το ένα τρίτο της ακτογραμμής έχει γίνει τσιμέντο, όπως έχει συμβεί και με τα 3/5 των ακτών της Ανδαλουσίας, ενώ τμήματα των ακτών της Μάλαγα έχουν οικοδομηθεί στο 100%, τάση που εξαπλώνεται στη Γρανάδα, την Αλμέρια, το Κάδιξ και την Ουέλβα.

Από το 1987 έως το 2000 η δομημένη επιφάνεια της χώρας αυξήθηκε κατά 30%, όταν το 34% όλης της ισπανικής ακτογραμμής και σε βάθος ενός χιλιομέτρου έχει καταληφθεί από τεχνητές κατασκευές.

Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία της «γκρινπίς», βάσει των οποίων το 60% της ακτογραμμής της Ισπανίας είτε έχει αστικοποιηθεί, είτε έχει χάσει τα φυσικά του χαρακτηριστικά.

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις

Η βίαιη αστικοποίηση των παράκτιων περιοχών επέφερε σειρά περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων και επιπτώσεων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι λόγω της άναρχης ανάπτυξης, 273 παράκτιες πόλεις της Ισπανίας στις τέσσερις περιοχές που «αγκαλιάζουν» τη Μεσόγειο, και στις οποίες διαμένουν περίπου 4.3 εκατομμύρια άνθρωποι (πληθυσμός που διπλασιάζεται κατά τους θερινούς μήνες) δεν διαθέτουν επαρκές σύστημα επεξεργασίας οικιακών αποβλήτων, με λογικό επακόλουθο τη μόλυνση των θαλάσσιων υδάτων.

Ύστερα από παρεμβάσεις της ευρωπαϊκής επιτροπής, η Ισπανία αναγκάστηκε να απαγορεύσει το κολύμπι σε 365 παραλίες.

Την ίδια στιγμή καταγράφεται ότι η κατανάλωση νερού έχει αυξηθεί κατά 1,500% τα τελευταία 15 χρόνια, με την επιστημονική κοινότητα της χώρας να υπογραμμίζει ότι καταναλώνεται δύο φορές μεγαλύτερη ποσότητα νερού από αυτή που μπορεί να διοχετεύσουν τα ποτάμια και οι υπόλοιποι υδάτινοι πόροι της χώρας (τα τελευταία χρόνια η ξηρασία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της Ισπανίας).

Το πιο ηχηρό «καμπανάκι» όμως έρχεται από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, οι οποίες προειδοποιούν ότι η διαμορφωθείσα αυτή κατάσταση έχει αρνητικό αντίκτυπο στην τουριστική βιομηχανία της χώρας.

Η πλέον φημισμένη (και άλλοτε «σημαία» της εν λόγω τουριστικής ανάπτυξης) Κόστα ντελ Σολ, της οποίας το 70% έχει καταστραφεί και καλυφθεί από τσιμέντο και άσφαλτο, έχει χαρακτηριστεί ως ο χειρότερος περιβαλλοντικά τουριστικός προορισμός στον κόσμο.

Την ίδια στιγμή, τα κέρδη της αγοράς ακινήτων και της οικοδόμησης παραθεριστικών κατοικιών στις παραπάνω περιοχές έχουν ήδη αρχίσει να υποχωρούν. Η κόπωση αποδίδεται στην τάση σταθεροποίησης της εισροής αλλοδαπών τουριστών την περίοδο 2001-2004, καθώς η αύξηση αυτή την περίοδο ήταν της τάξης του 0.1%.

Φαίνεται ότι το φαινόμενο της «κόπωσης» είναι διαρθρωτικό και όχι συγκυριακό, αναδεικνύοντας τα όρια της μερικής οικονομικής ανάπτυξης που δεν λαμβάνει υπόψη την κοινωνική και περιβαλλοντική διάσταση.

'Αλλωστε, και οι ίδιες οι επαγγελματικές ομάδες των ξενοδόχων έχουν απευθύνει έκκληση για την άμεση διακοπή των προγραμμάτων δόμησης των παράκτιων περιοχών. «Η Ισπανία καλείται να διαχειριστεί μια ιδιαίτερα έντονη κρίση. Ένα μεγάλο ποσοστό του ΑΕΠ της (σ.σ. 12%) εξαρτάται από την τουριστική βιομηχανία και τον κατασκευαστικό τομέα. Σήμερα δεν υπάρχει ζήτηση. Έχει δυσφημιστεί η Ισπανία και ως ποιοτικός τουριστικός προορισμός. Τα παράλιά της έχουν χάσει τους τουρίστες, αλλά πλέον χάνει και τους αγοραστές κατοικιών, οι οποίοι αντιδρούν στην αγορά κατοικίας σε μια αστικοποιημένη -όπως είναι σήμερα- περιοχή. Όλη αυτή η βιομηχανία είναι μετέωρη» λέει στη «city press» ο Κρίτωνας Αρσένης, υπεύθυνος περιβαλλοντικής πολιτικής της «ελληνικής εταιρείας για την προστασία της φύσης και του πολιτισμού».

Διαφθορά και διαπλοκή

Από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία της ανάπτυξης αυτής είναι ότι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των κτισμάτων είναι παράνομο και προϊόν διαφθοράς.

Η ισπανική αστυνομία ερευνά τουλάχιστον 200 περιπτώσεις για παράνομες κατασκευές στο νότιο τμήμα της χώρας, ενώ ο δήμαρχος της Μαρμπέλα (στην Κόστα ντελ Σολ) και ο υπεύθυνος πολεοδομίας έχουν συλληφθεί, διωκόμενοι για διαφθορά και «ξέπλυμα» βρώμικου χρήματος.

Κατηγορούνται ότι επέτρεπαν την παράνομη οικοδόμηση ολόκληρων παράκτιων περιοχών με αντάλλαγμα μέρος των κατοικιών ή χρήματα, καθώς, όποτε ήταν αναγκαίο, προχωρούσαν στην τροποποίηση πολεοδομικών κανονισμών, έτσι ώστε να μην υπάρχουν νομικά εμπόδια για τα έργα οικοδόμησης, ακόμα και αν θα προέκυπταν περιβαλλοντικές συνέπειες.

'Αλλωστε, το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο καταδίκασε την Ισπανία για την περιβαλλοντική καταστροφή που προκλήθηκε στη μεσογειακή ακτή της, κατηγορώντας την για ελαστική νομοθεσία, αδηφάγους κατασκευαστές και διεφθαρμένους πολιτικούς.

Το 2007 οι αρχές προχώρησαν στην κατεδάφιση 665 παράνομων κατασκευών, ενώ αναμένεται το γκρέμισμα να συνεχιστεί και το επόμενο διάστημα.

Το υπουργείο περιβάλλοντος της Ισπανίας, στην προσπάθειά του να ανακόψει την κατασκευαστική αναρχία, πρότεινε στην κυβέρνηση να αγοράσει τη γη που δεν έχει πέσει ακόμα στα χέρια των κατασκευαστών, να εντάξει στην κατηγορία των προστατευόμενων περιοχών όσες έχουν πάρει έγκριση για ανοικοδόμηση και να καταστρέψει τα κτίρια και τους χώρους αναψυχής που καταλαμβάνουν δημόσιες παραλίες.

Παράλληλα, το σχέδιο προβλέπει την ενίσχυση του υπάρχοντος νόμου βάσει του οποίου τα πρώτα 100 μέτρα από την ακτογραμμή θα πρέπει να κηρύσσονται «ελεύθερα κατασκευής».

Το κόστος της πρότασης αυτής ανέρχεται σε 5 δις ευρώ και αφορά περισσότερα από 700 χιλιόμετρα ακτογραμμής. Στην πρόταση αυτή αντιδρούν έντονα οι τοπικές αρχές, οι οποίες εκφράζουν την ανησυχία τους ότι μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγούσε σε οικονομική επιβράδυνση τις περιοχές τους.

Αναζήτηση παρθένας γης

Πάντως, οι επενδυτές δεν φαίνεται να αγχώνονται ιδιαίτερα με τα σχέδια επί χάρτου της ισπανικής κυβέρνησης και τις δυσοίωνες προβλέψεις για τον τουρισμό.

Αυτό άλλωστε πιστοποιούν και τα προγραμματισμένα για το μέλλον έργα, όπως προκύπτει από στοιχεία της γκρινπίς, βάσει των οποίων, εντός των επόμενων ετών, πρόκειται να κατασκευαστούν 3,000,000 δωμάτια, 200,000 ξενοδοχειακές κλίνες, 300 γήπεδα γκολφ και 100 μαρίνες, απειλώντας να καταστρέψουν περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές.

Την ίδια στιγμή, το επενδυτικό ενδιαφέρον (και συμφέρον) αναζητά νέα, παρθένα γη για να αναπτυχθεί.


Η Ελλάδα στο στόχαστρο των κερδοσκόπων

Μία από τις χώρες στο στόχαστρο είναι και η Ελλάδα, όπου το τελευταίο διάστημα γίνεται πολύς λόγος για το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο τουρισμού που στην ουσία προωθεί τα παραθεριστικά χωριά. Η κυβέρνηση έχει απορρίψει το ισπανικό μοντέλο, αλλά και τα αντίστοιχα παραδείγματα της Κύπρου και της Μάλτας. «Σε περιοχές της Ελλάδας που έχουν κάποιο αναπτυγμένο μοντέλο τουρισμού, πολύ καλό όνομα διεθνώς, εκπληκτικούς φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους, θα ήταν καταστροφικό να εφαρμοστεί ένα τέτοιο μοντέλο. Θα οδηγήσει σε γρήγορο, ευκαιριακό πλουτισμό λίγων ανθρώπων, δεν θα υπάρξει αναδιανομή του εισοδήματος στην τοπική κοινωνία. Μελέτες δείχνουν ότι μια κλίνη παραθεριστικής κατοικίας απασχολεί το 1/6 της εργασίας που προσφέρει μια ξενοδοχειακή κλίνη. Θα γίνει πολύ κακό για το τίποτα χωρίς να ξέρουμε ποιος θα ωφεληθεί τελικά» λέει ο κ. Αρσένης, τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι η ανησυχία και οι αιτιάσεις προς την κυβέρνηση δεν έχουν ορίζοντα τετραετίας, αλλά εστιάζουν στο μακροπρόθεσμο μέλλον.


--------------------------------------------------------------------------------

Ο Σπύρος Χριστόπουλος είναι συντάκτης της «City Press»